ប្រទេសនីមួយៗតែងមានកន្លែងតម្កល់ទុកឯកសារនៃសម្បត្តិវប្បធម៌ដែលគេហៅថា សារមន្ទីរជាតិរបស់គេ។ ដោយឡែកនៅប្រទេសកម្ពុជាយើងក៏មានសារមន្ទីរសម្រាប់ថែរក្សាមរតកវប្បធម៌ជាតិទាំងនៅរាជធានីភ្នំពេញ និងទាំងនៅតាមបណ្តាខេត្តជាច្រើនផងដែរ។ ជាក់ស្តែងនៅពេលនេះយើងបានបង្ហាញអំពីសារមន្ទីរជាតិភ្នំពេញដែលមានអាយុកាលមកទល់ពេលនេះមានមួយសតវត្សរ៍មកហើយ។
តាមរយៈឯកសារស្តីពីប្រវត្តិនៃសារមន្ទីរជាតិភ្នំពេញបានឲ្យដឹងថា មានកំណើតតាំងពីគ.ស១៩០៥មកម្ល៉េះគឺនៅក្នុងរជ្ជកាលព្រះមហាក្សត្រព្រះបាទស៊ីសុវត្ថិ។ តាមឯកសារបានបញ្ជាក់ថា កាលដើមឡើយសារមន្ទីរស្ថិតនៅក្នុងព្រះបរមរាជវាំង ប៉ុន្តែរយៈពេល៤ឆ្នាំក្រោយមកទើបមានការរើទីតាំងចេញពីព្រះបរមរាជវាំងដោយមកកសាងសារមន្ទីរដាច់ដោយឡែកគឺនៅផ្នែកខាងជើងព្រះបរមរាជវាំងត្រង់ទីកន្លែងបច្ចុប្បន្ននេះ។ ទម្រាំតែកសាងបានរួចរាល់ជាស្ថាពរគឺរូបរាងនៃសារមន្ទីរជាតិសព្វថ្ងៃនេះដោយស្នាដៃវិចិត្រករជាតិបារាំងឈ្មោះស៊ក ក្រូលៀ (George Groslier) ដោយគាត់បានគូរប្លង់តាមរយៈការគោរពតាមស្ថាបត្យកម្មខ្មែរដែលមានដំបូលហាក់ដូចជាព្រះវិហារនៃពុទ្ធសាសនានិងមានចម្លាក់នាគសំយុងចុះខ្លួនដល់ចុងសំយាបផង។ នៅឆ្នាំ១៩២០នៃគ្រិស្តរាជទើបសារមន្ទីរចាប់បើកសម្ពោធឲ្យប្រើប្រាស់ជាផ្លូវការស្ថិតក្រោមព្រះរាជាធិបតីភាពនៃព្រះករុណាព្រះបាទស៊ីសុវត្ថិ។ កាលពីដំបូងឡើយគេហៅឈ្មោះថា “សារមន្ទីរអាល់ប៊ែសារ៉ូ (Musee Albert Sarraut)” ដោយយកនាមតាមឈ្មោះអគ្គទេសាភិបាលបារាំងប្រចាំឥណ្ឌូចិនក្នុងសម័យនោះ។ ប៉ុន្តែរហូតដល់ឆ្នាំ១៩៦១គឺ៨ឆ្នាំក្រោយពីប្រទេសយើងបានឯករាជ្យមកទើបសារមន្ទីរនេះបានប្តូរឈ្មោះមកជាសារមន្ទីរជាតិរហូតមកទល់នឹងបច្ចុប្បន្ននេះ។
តាមរយៈឯកសារខ្ញុំចង់ដឹង “យើងទៅទស្សនាសារមន្ទីរជាតិ” ទំព័រទី៥បានឲ្យដឹងថា ក្នុងសារមន្ទីរជាតិនេះមានវត្ថុសិល្បៈខ្មែរចំនួន១៥០០០មុខដែលភាគច្រើនគេថែរក្សាទុកក្នុងឃ្លាំងដោយមានការប្រុងប្រយ័ត្នបំផុតហើយវត្ថុសិល្បៈដែលគេអាចមើលបាននោះជាង២៥០០មុខដោយគេដាក់តាំងបង្ហាញ។ ជាមួយនេះដែរក៏មានសំណួរថា តើវត្ថុសិល្បៈដែលជាមរតកវប្បធម៌ពីបុរាណទាំងនោះបានពីណាមក?
ចម្លើយទាំងនោះគេតែងយល់ស្របគ្នាថា វត្ថុសិល្បៈជាសម្បត្តិវប្បធម៌ជាតិមានតាំងពីសម័យបុរេប្រវត្តិសាស្ត្រ សម័យនគរភ្នំ សម័យចេនឡា សម័យអង្គរ និងបន្តមកសម័យលង្វែក ឧដុង្គរហូតមកដល់បច្ចុប្បន្ននេះ។ តាមរយៈសម័យបុរេប្រវត្តិសាស្ត្រគឺជាសម័យមុនគ្រិស្តសករាជដ៏យូរលង់នោះមរតកវប្បធម៌ច្រើនបានមកតាមរយៈកំណាយពីក្នុងដីដូចជានៅតាមផ្នូរកប់សពជាដើម។ ជាក់ស្តែងដូចជាកំណាយនៅតាមស្ថានីយបុរាណមានសំរោងសែន ក្បាលរមាស អន្លង់ផ្តៅ ម្លូព្រៃ…។ល។ ចំណែកឯវត្ថុសិល្បៈចម្លាក់បដិមានានាច្រើនបានមកពីប្រាសាទបុរាណព្រោះប្រាសាទជាច្រើនមានសភាពចាស់ទ្រុឌទ្រោមខូចខាតដោយសារពេលវេលានិងដោយសារសង្គ្រាម។ ការរលុះរលំរលាយនៃប្រាសាទដែលសង់អំពីឥដ្ឋនិងសង់អំពីថ្មនោះហើយដែលបណ្តាលឲ្យបាត់បង់បដិមាទេវៈពីកន្លែងដើមម្ល៉ោះហើយវត្ថុសិល្បៈទាំងនោះត្រូវបានប្រមូលទុកនៅក្នុងសារមន្ទីរជាតិដោយការគាស់កកាយដីស្រែចម្ការ ការកាប់គាស់ព្រៃបានប្រទះឃើញក៏បានប្រគល់ជូនអាជ្ញាធរឬមន្ត្រីរាជការតាមខ្សែរយៈបន្តរហូតមកដល់សារមន្ទីរជាតិ។ ជួនកាលមានជនទុច្ចរិតដាប់ចម្លាក់ថ្មឬលួចយកបដិមាតាមប្រាសាទទៅលក់ឲ្យបរទេសជាដើម។ ម្យ៉ាងទៀតគេដឹងថា នៅមានរូបចម្លាក់បដិមារបស់ខ្មែរមានតាំងនៅសារមន្ទីរបរទេសដូចជា នៅហ្គីមេ ប្រទេសបារាំង អាមេរិកក ថៃជាដើម។
តាមរយៈចម្លាក់បដិមាផ្តែរ ហោជាងដែលបាក់បែកបាត់បង់នោះហើយទើបគេត្រូវប្រមូលទៅតម្កល់ទុកនៅសារមន្ទីរជាតិ។ មិនត្រឹមតែវត្ថុធ្វើអំពីថ្មទេគឺទាំងលង្ហិន សំរឹទ្ធិ្ ប្រាក់ ឈើ ឥដ្ឋ ក្បឿងសុទ្ធតែមានរក្សាទុកឯកសារសារមន្ទីរជាតិព្រោះសម្បត្តិវប្បធម៌នោះហើយដែលជាព្រលឹងនៃជាតិខ្មែរ៕